Friday, 28 November 2025

Criticism and Bigotry


It has been disturbing to witness how fast people slip into essentialising entire populations.    

As if millions of different lives, traumas and moral choices could be poured into a single bucket and given a label. That is neither true justice nor genuine solidarity. It is surrender to the cruder parts of the self that prefer simplistic fairy tales with well-defined villains and heroes, instead of dealing with the far messier reality.   

Not all conflicts are symmetrical, power imbalances exist, and the human cost of conflict is not evenly distributed. Acknowledging those realities, and the responsibilities they imply, is a necessary part of any honest reckoning.

Taking a stand to defend what one believes in is a deeply personal moral choice. It is entirely possible to do this in a way that does not require erasure of identity, that still recognises the human element on each side.    

Bigotry that hides behind a supposed concern for justice uses the language and tools of humanitarianism to justify blind hatred. It often dresses itself up as moral clarity, but what it really asks for is moral permission to stop making distinctions, to stop doing the hard work of seeing the complexity of intent, to turn whole peoples into an undifferentiated enemy. It uses the brutish language of delegitimisation and exclusion instead of that of understanding and bridge-building. It usurps and twists terminology to fit its own narrative.    

The moment it becomes normal to talk about entire populations as inherently cruel, bloodthirsty or untrustworthy, those on the other side of the divide start to appear as less than human. The worried parent who wants their children to be safe fades from view. So does the dissident who risks their life to call out their own side, and the activist who looks beyond the pain for workable solutions without demonising the other side, and is called naive at best or a traitor at worst. At some point, erasing the humanity of “them” requires suppressing it in oneself.      

This is not solely an appeal to conscience; it is also a recognition of consequence. The language in which a conflict is framed, and the rigor with which standards are demanded from one’s own side, as well as the other, are what determine the horizon of actions that will later be regarded as acceptable once victory is achieved. 

If “they” are monolithically evil, if “they” are darkness incarnate, then there is nothing to negotiate with and nothing to build with. There is only permanent conflict. If every Israeli is a settler-colonialist, every Palestinian a terrorist supporter, every Russian a bloodthirsty fascist and every American a greedy imperialist, then history becomes a prison of clashing foundational myths instead of a pool of common human experience from which to draw helpful lessons.

Rejecting this way of thinking does not require us to pretend that responsibility never extends beyond a few bad apples. States, armies, movements, parties and sometimes even the majority of a population can be implicated in systems that perpetuate injustice and violence. We can and should talk about the responsibility of institutions and majorities without sliding into the obscene claim that every person of a particular nationality is equally guilty, or that guilt is an inherited essence that clings to whole bloodlines and to any government, past, present or future, that claims to act in their name. The former is earnest criticism, the latter is bigotry. 

This narrow path that avoids collective demonization is not one of moral blindness. It requires naming atrocities for what they are, including those from one’s own side. It allows pointing to specific leaders, heads of movements, generals and soldiers and saying: this is criminal, this is unacceptable, this needs to stop. It allows demanding that the perpetrators of atrocities be brought to justice. It allows principled resistance, advocacy for remedial action, and insistence on accountability. And it does so without turning entire peoples into cartoon villains. Grief is still possible without constructing an object of pure hatred, without giving in to moral absolutism.    

Raw grief and anger and fear will sometimes speak in generalisations. A person who has experienced tremendous loss and doesn’t yet know what to do with the pain will often be consumed by desperation and rage. This is human. It is understandable. But allowing that moment of understandable rage to harden into a permanent identity, to mold an entire worldview, that is when rage turns into abject hatred and begins to demand victims.

To escape the cycle of endless trauma, it is necessary to continuously and consciously resist the temptation to reduce whole peoples to the worst things that have been done in their name. Convictions can be held while still entertaining the possibility of uncertainty, and remaining open to revising perspectives when new information comes to light. Dialogue can remain open with those who approach in honest interest and, to a limited extent, even with those who are absolute, if only to clarify the boundaries of tolerance. If this principle has any value, it also means actively refusing to be trapped in echo chambers. 

The fact that it feels so easy to hate these days is not evidence that the hateful narratives are true. It is evidence of how easy radicalisation has become.


Being

Being wise also means recognizing what a rare occurrence life is in the universe; and therefore, how precious. 

Being good also means that you always recognize a remote human possibility, even in your worst enemies.

Being brave also means that you are ready to stand your ground against those that would destroy people, things, ideas and principles that you value dearly. But recognizing that you do so out of necessity. Because the circumstances demand it, not out of hatred. 

Being kind also means that you understand that vengeance is a snake eating its tail, and that the important thing is to prevent those that would do harm from being able to act on it. 

Being empathetic also means recognizing the frailty of life, that people carry invisible scars, and so you try to temper your language with civility. But when civility is weaponized against you, you draw a line and hold it, because empathy does not mean naivety.

Understanding what it means to live in a liberal democracy, you expect, and even celebrate, the free expression and clash of ideas. Because you see it as the most effective way to identify flaws, quickly and efficiently, in this ever-developing system, so that you can then work to correct them. You see this clearly as the only reliable path to improvement and a healthier democracy.

Being a good citizen is also an ongoing exercise in prudence, patience and tolerance. It means you are willing to listen, to understand, and to see clearly the futility of battling paper tigers.

But some of us are none of those things.

Saturday, 1 November 2025

Παραμυθάκι για το Σαββατοκύριακο

 Παραμυθάκι για το Σαββατοκύριακο

ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΚΙ ΕΝΑΝ ΚΑΙΡΟ… σε ένα παράλληλο σύμπαν …

…στα χρόνια του Μεγάλου Μανιτού, όταν ακόμη τα ποτάμια ψιθύριζαν ιστορίες και τα βουνά τραγουδούσαν με τον άνεμο, ζούσε ένας λαός εύθυμος, με καρδιά μεγάλη σαν τον ορίζοντα, και με καπνά διαλογής. Τη γη τους την έλεγαν Χελώνεια Νήσο, γιατί πίστευαν πως μια μαγκούφα Μεγάλη Χελώνα κουβαλούσε όλη τη δημιουργία στην πλάτη της. 

Που λέτε παιδιά, ο χρόνος εκεί κυλούσε ήσυχα, με γιορτές, με τελετές, με μέτρημα των φύλλων των εποχών, και με καμία ανθρωποθυσία για να περνάει διασκεδαστικά η ώρα και για να κλάψει ο ουρανός και να χαρεί η φύση. Μαλώνανε, αγκαλιαζόντουσαν και τα ξαναβρίσκανε, και γενικά γελούσανε και κλαίγανε για τα ίδια πράγματα που γελάει και κλαίει ο κόσμος σε όλη την υφήλιο. Όλα καλά.

Μιά μέρα κάτι χλωμά πρόσωπα ήρθαν εξ ανατολάς σε ξύλινα καράβια μακρομούτσουνα. Φτιάξανε κάτι ξύλινα χωριά περίεργα και αρχίσανε να καλλιεργούν τη γή (άκουσον άκουσον) αντί να κυνηγούν βίσωνες όπως κάθε σοβαρός άνθρωπος, αλλά τελικά δέν τα βρήκανε με τους ντόπιους, οι οποίοι τους πετάξανε πίσω στη θάλασσα να πάν απο κεί που ήρθαν. Έτσι πάει. 

Πέρασαν πολλά χρόνια, και τα χλωμά πρόσωπα, άλλα χλωμά πρόσωπα αυτά, ξαναπήγαν. 

Χαλόου όλ γιου πίπλ! Χάβ γιου χέρντ οφ άουρ λόρντ Τζίζους Κράιστ;

Οι ξύλινες πιρόγες τους ήταν τεράσιες αυτή τη φορά. Οι ντόπιοι έκλασαν μέντες σαν αντίκρισαν τα σιδερένια τσουτσούνια τους. Ήρθαν που λέτε τα χλωμά πρόσωπα, στρώθηκαν, και γνώρισαν και στους ντόπιους τις ξαδέρφες τους, την Ιλαρά και την Ευλογιά, που κυριολεκτικά τους πέταξαν τα μάτια έξω. Αργότερα φέρανε και κάποια μαύρα πρόσωπα σε αλυσίδες, αλλά αυτό είναι άλλο παραμύθι για άλλη φορά.

Αυτά τα χλωμά πρόσωπα που λέτε παιδιά, δέν μασούσαν κάστανα, και τα ήθελαν όλα εδώ και τώρα. Πλακωθήκανε χοντρά με τους ντόπιους και οι ντόπιοι φάγανε τόσο πολύ ξύλο, που πήγαν να κρυφτούν όπου μπορούσαν. Καμιά φορά, οι πιό ριψοκίνδυνοι απο τους ντόπιους, σήκωναν χέρι και πετούσαν κανένα κοτρόνι στα χλωμά πρόσωπα, ή τους έπιαναν και τους κούρευαν, αλλά ότι και να έκαναν, δέν άλλαζε τίποτα. Τζάμπα κόπος.

Τελικά, για να μη πολυλογώ, τα χλωμά πρόσωπα κατάφεραν να ξεκάνουν τους περισσότερους ντόπιους. Μερικοί παραδόθηκαν άνευ όρων και μείνανε μίζεροι και απομονωμένοι σε μικρά χωριά να θυμούνται και να κλαίνε τη μοίρα τους. Οι περισσότεροι όμως σήκωσαν πανιά και την κοπάνησαν πέρα απ τη θάλασσα, σε μέρη άγνωστα, και βρήκαν καταφύγιο σε άλλες χώρες. Χώρες όπου δεν τους ήθελαν, τους έλεγαν κοκκινομούρηδες, τους έδειχναν στα καρναβάλια, τους φορούσαν καπέλα με φτερά, αλλά που τουλάχιστον δέν τρώγαν φάπες τόσο συχνα όσο τις έτρωγαν στο σπίτι τους. Έτσι πάει. 

Και το πάθημα γίνεται μάθημα, άν έχεις δύο δράμια μυαλό.

Και πέρασαν τα χρόνια… πολλάααα χρόνια …

...και τα χλωμά πρόσωπα φτιάξανε μια Αυτοκρατορία μεγάλη, ναααα! Τόσο μεγάλη, που νόμιζαν ότι θα ζήσει χίλια χρόνια, όπως όλοι οι σαρδανάπαλοι που δεν σκαμπάζουν από Ιστορία. Και χτίζανε ουρανοξύστες που ξύναν τα οπίσθια του ουρανού, στέλνανε ανθρώπους στο φεγγάρι να μαζέψουν τυρί, μά τον Μανιτού!, και βάζανε και παρδαλή σημαία, έτσι για ενθύμιο οτι γαμ**ν και δέρνουν και τα λοιπά, και τα λοιπά. Έτσι πάει, και να μου συγχωρήσετε τα Γαλλικά.

Τέλος πάντων, για να μη σας τα πολυλογώ παιδία μου, οι αυτοκρατορίες που λέτε, κάποια στιγμή γίνονται τοξικές, και μετά αρχίζουν να λιώνουν σαν παγωτό τον Αύγουστο. Οι φτωχοί φώναζαν και πεινούσαν, οι πλούσιοι βαριόντουσαν και έτρωγαν παντεσπάνι, κι οι μικρομεσαίοι βλέπανε Netflix και βρίζονταν στα σοσιαλμύδια.

 Έ, και κάποια στιγμή που λέτε άρχισαν να πλακώνονται όλοι αναμετάξυ των, και απο το πολύ το ξύλο, κλάταρε η χώρα στην οποία είχαν έρθει οι παππούδες τους ώς σιδηροτσούτσουνοι κατακτητές, και που τώρα ήταν πλέον και δική τους, και τα κοράκια τριγύρω άρχισαν να τους λιμπίζονται και να ζωγραφίζουν γραμμές σε χάρτες. Έτσι πάει.

Και σε όλη αυτή την αναμπουμπούλα, ο μεγάλος σαμάνος, το Φαλακρό Γεράκι του Βουνού, κάλεσε ένα πάου-γουάου, όπου παρευρέθηκαν όλοι οι αρχηγοί απο τις τέσσερις γωνιές του κόσμου, που όμως δέν είναι ούτε τέσσερις, ούτε γωνίες. Όπως ούτε αυτό το παραμύθι είναι ακριβώς παραμύθι. Και η συζήτηση πήγε κάπως έτσι:

-Φαλακρό Γεράκι του Βουνού (ΦΓΒ): Πώ!!! Παίδες είδατε τί παίζει;

-Φίδι στον Κόρφο Σου (ΦΚΣ): Άσε, φιλαράκι, άσε!

-Ηχώ της Κραυγής που Άφησε σάν Πάτησε Ακίδα Καθώς η Μάνα του Γαργάριζε Εύθυμα Δίπλα στο Ποτάμι (ΗΚΑΠΑΚΜΦΕΔΠ): Παίδες, τα πράγματα δέν πάνε καθόλου καλά εδώ που είμαστε! Έχουν αρχίσει να μας την πέφτουν πανταχόθεν. Χθές μας είχαν πάρει πάλι με τις φάπες και χάσαμε το Μικρό Κυκλάμινο και το ψάχνουμε εδώ και βδομάδες.

-ΦΓΒ: Ναί μωρέ, κι εδώ τα ίδια, έρχεται μεγάλη μπόρα. Ζήσαμε εδώ όσο ζήσαμε αλλά ίσως είναι καιρός να σκεφτούμε να γυρίσουμε σπίτι.

-Μαλ**** του Χωριού (ΜΤΧ): Ναί! Μά το μεγάλο Μανιτού! Το Μεγάλο Πνεύμα πάντα προόριζε τη γή αυτή για τη φυλή μας. Μεγάλη η χάρη του!

-Όλοι μαζί: Σκάσε ρε συ! Μιλάμε σοβαρά εδώ.

-(ΜΤΧ, ψιθυριστά): Καλάαααα, τα ξαναλέμε σε μερικές δεκαετίες.

-ΦΓΒ: Λοιπόν, συμφωνούμε όλοι, πάμε πίσω στα πάτρια;

-ΗΚΑΠΑΚΜΦΕΔΠ: Μισό! Γιατί δεν πάμε στη Φουγκάντα; Εκεί θα είμαστε τουλάχιστον ασφαλείς. Για πολύ καιρό. Νομίζω. Δεν ξέρω δηλαδή, λέω τώρα, αλλά, έ.

-ΦΓΒ: Δεν είναι κακή ιδέα. Να το συζητήσουμε. (Δυνατά) Ποιός θέλει να μαζέψουμε λεφτά να πάμε στη Φουγκάντα, να αναψει τώρα την πίπα του. … … … 

-ΦΓΒ: Δέν βλέπω καπνό. … Ποιός θέλει να επιστρέψουμε σπίτι;

-Όλοι μαζί: ΠΟΥΦ ΠΟΥΦ ΠΟΥΦ ΓΚΟΥΧ

- ΦΚΣ: Άν πάμε δεν τα βλέπω καλά τα πράγματα. Δέν θα μας θέλουν ούτε εκεί. Πρέπει να είμαστε έτοιμοι για κάθε ενδεχόμενο…

-ΦΓΒ: Ναί ρέ, κλασικά. Πουθενά δε μας θέλουν. Τουλάχιστον ας είμαστε σπίτι μας κι ας μη μας θέλουν τα χλωμά πρόσωπα. Ίσως αλλάξουν τα πράγματα, θα δούμε. Θα πρέπει να κάνουμε όμως συμβιβασμούς. Στη χειρότερη θα πέσει ξύλο.

Έτσι που λέτε παιδιά μου άρχισε η επιστροφή αυτού του βασανισμένου λαού. Μάζεψαν λεφτά και άρχισαν να μισθώνουν πλοία και να γυρνάνε. Λίγοι στην αρχή, περισσότεροι αργότερα όταν τα πράγματα άρχισαν να γίνονται πολύ δύσκολα. Και κουβάλησαν μαζί τους τις γλώσσες των τόπων που έζησαν και την κληρονομιά τους που ποτέ δεν ξέχασαν. Ήρθαν με τα παιδιά τους, με βιβλία, με τσουγκράνες, με τραύματα, με όνειρα.

 Άρχισαν να αγοράζουν γή και να την καλλιεργούν. Τα χλωμά πρόσωπα ταράχτηκαν.

-Χλωμό Πρόσωπο #1 Μα καλά, ξαναγυρνάνε αυτοί; Δεν μας φτάνουν αυτοί οι κουρέληδες που έχουμε ήδη στους καταυλισμούς τους;

-Χλωμό Πρόσωπο #2 Και τί θέλουν δηλαδή; Χώρα λέει;! Καλά, πάνε καλά; Πού νομίζουν ότι έρχονται;

-Χλωμό Πρόσωπο #3 Κάτι για ένα παππού τους λένε και για έναν Μανιτού. Τί είναι αυτός; Τσίζους πάντως δέν είναι.

-Χλωμό Πρόσωπο #4 Και ποιος τους έδωσε την άδεια; Ξενόφερτοι! Εμείς ζούμε εδώ. Δικός μας είναι ο τόπος.

Κι στο τσουπ-τσουρέκι, τους φόρεσαν το ταμπελάκι "νεο-κατακτητές".

- Εκπρόσωπος των Επιστρεφόντων (ΕΤΕ):  Ρε σείς, ώπα. Χόλντ γιόρ χόρσες,που λέτε κι εσείς εδώ. Θα τα βρούμε κάπως. Η αυτοκρατορία διαλύεται. Φτιάχτε εσείς όσες χώρες θέλετε, όπως τις θέλετε, θα φτιαξουμε κι εμείς μια μικρή χώρα για μας, στους πατρογονικούς τόπους μας. Κι όσους δικούς μας θέλουν να φύγουν απο τα χωριά τους, όπου κι άν είναι, θα τους πάρουμε. Κι όσοι από σάς θέλετε να μείνετε, θα τα βρούμε κάπως, αλλά εμείς θα κάνουμε τους δικούς μας νόμους γιατί στα σύνορα της μικρής μας χώρας που θέλουμε να κάνουμε, είμαστε πιά πλειοψηφία. Κι όσοι λίγοι απο μάς θέλουν να παραμείνουν στα καταλύματά τους στις δικές σας χώρες, να τους μεριμνήσετε, όπως κι εμείς τα χλωμά πρόσωπα που θα ζούν στη χώρα μας. Εντάξει; Ντίλ;

- Άρχοντες των Χλωμών Προσώπων (ΑΧΠ): Με καμία δύναμη λέμε! Θα κάτσετε στις δικές μας νέες χώρες και θα αποφασίζουμε εμείς για σας. Δέν θα κάνετε δική σας χώρα στη γή μας.

- ΕΤΕ:Ορίστε; Στη γή σας;

- ΑΧΠ: Ναί ρε! Στη γή μας! Να πάτε πίσω στις χώρες απ’όπου ήρθατε. Άσταδιαλα.

- ΕΤΕ: Καλά, πάμε πρώτα μια βόλτα απ’τα Ηνωμένα Έθνη, που έχουν έρθει για καφέ, να δούμε τι θα πούν κι αυτοί;

- ΑΧΠ: Πάμε, αλλά ότι και να πούν, στα τέτοια μας.

- Ηνωμένα Έθνη: Χάλοου ντάρλινγκς. Φτιάξτε χώρες όσες θέτε και η μια θα είναι για τους επιστρέφοντες, αυτό είναι το σωστό, αλλά να είστε όλοι αγαπημένοι και να μη μαλώνετε. Εμείς φεύγουμε, καλή τύχη.

- ΕΤΕ:Οκ, έγινε, φτιάξαμε χώρα. Να σταματήσουμε να μαλώνουμε τώρα και θα τα βρούμε κάπως.

- ΑΧΠ: Τώρα θα φάτε καλά! Πόλεμος! Θα σας πετάξουμε στη θάλασσα!

(Λίγο αργότερα …) 

- Χλωμό Πρόσωπο #1: Ώχ, μας πετάξανε στη θάλασσα οι καρμίρηδες. 

- Χλωμό Πρόσωπο #2: Και τώρα δεν μας δέχονται πίσω. Πώπω, καταστροφή. Χάσαμε τα σπίτια μας. 

-Χλωμό Πρόσωπο #3: Ούτε οι διπλανοί που φτιάξαν κράτη μας θέλουν. Και τώρα; 

-Χλωμό Πρόσωπο #4: Έ, μια στραβή ήταν, θα τους γα**σουμε! Τους αποικιοκράτες, τους νεο-κατακτητές, αυτοί φταίνε για όλα. Ο Τσίζους είναι μαζί μας, κατά τας γραφάς. Πάμε άλλη μία… 

Κι έτσι που λέτε καλά μου παιδιά είχανε στο περίπου τα πράγματα.

Και ζήσανε αυτοί σκ*τά κι εμείς καλύτερα. 

Προς το παρόν.