Βιβλιοκριτική σχολικού βιβλίου

Αυτές τις μέρες βρίσκομαι Ελλάδα. Θάλασσα, ήλιος, φαγητό πλούσιο σε θερμίδες και τηλεόραση που δέ βλέπεται. Αντε, για να φανώ αντικειμενικότερος, να εξαιρέσω τα κρατικά κανάλια και κομματάκι το ΣΚΑΪ - αν και η ελληνοφωνητική απόδοση εγγλέζικων λέξεων/ονομάτων ανέκαθεν με ξύνιζε, σά να στραβοκατάπιε στρουθοκάμηλος. Εν πάσει περιπτώσει, ξεφεύγω απ'το θέμα (και αγαπητέ αναγνώστη, προειδοποιείσαι, θα πρέπει να υπομείνεις μαζοχιστικά τον παρενθετικό μου λόγο)...

Ως συνήθως, κάθε φορά που επισκέπτομαι το σπίτι των γονιών μου συμβαίνουν τα εξής περίεργα (μερικά εκ των οποίων, εικάζω, πρέπει να είναι κοινή γνώση των Ελλήνων εν αποδημία - και όχι μόνο)
α) Στο όνομά μου, προστίθεται συχνά το υποκοριστικό "-άκης" και, συνεπώς, θέλοντας και μή, ταξιδεύω στο χρόνο τουλάχιστον μιάμιση δεκαετία πίσω. Τα πτυχία και διδακτορικά εξανεμίζονται και με πιάνει άγχος άν ξέρω το μάθημα αύριο για το σχολείο. (όχι, δε το ξέρω)
β)Πέφτουν βροχή τα τηλέφωνα απο συγγενείς και φίλους που όλοι -βέβαια- θέλουν να με δούν πρίν φύγω, πράγμα φύση αδύνατον καθώς έχω 10 μέρες διακοπές και για να τους δώ όλους θέλω τουλάχιστον ένα μήνα και βάλε. Φυσικά, αν δε τους δείς παρεξηγούνται. Πράγμα το οποίο ανέκαθεν με κάνει να μηρυκάζω τη σκέψη να καταφτάσω incognito...
(Εν πάσει περιπτώσει, κάπου εδώ είμαι σίγουρος οτι ελλοχεύει μία παραβίαση κάποιας βασικής αρχής της Φυσικής αλλά ακόμα το δουλεύω... μπάς και χτυπήσω καμμιά δημοσίευση στο Nature)
γ)Πάω κατ'ευθείαν στη βιβλιοθήκη. Ναί, δέ ξέρω. Γενετικό είναι; Κάτι σαν αλυσιδωτή αντίδραση γίνεται. Ανοίγω την πόρτα και "τσούπ", αντιστέκομαι για μερικά δέκατα, και υποκύπτω λαχανιασμένος και καταϊδρωμένος. (Αυτό το τελευταίο μάλλον είναι γιατί είμαι στον πέμπτο όροφο και συνήθως παίρνω τις σκάλες, τρομάρα μου, αλλά ακούγεται πιό δραματικό σάν να πρόκειται για τη "δίψα της γνώσης"). Το λοιπόν, ανακεφαλαιώνοντας: Πόρτα -> βιβλιοθήκη.

Αυτό το τελευταίο είναι στο οποίο θέλω να αναφερθώ, παρά την ανούσια πλήν διασκεδαστική (χά!χα! γελάσατε) μακρυγορία της εισαγωγής . Το λοιπόν, η βιβλιοθήκη έχει ράφια (ώχ!) και συρτάρια (αμάν!). Σημειωτέον οτι ΔΕΝ έχει αλεξικέραυνο, δέ λειτουργεί ως πλυντήριο και δέ φτιάχνει φραπέδες. Και προσπερνόντας, δίχως να δώσουμε πολύ σημασία, αυτό το σουρεαλιστικό ιντερλούδιο, προχωράμε στο καυτό θέμα μας.

Για να μή το κουράσω άλλο, ξεφυλλίζοντας διάφορα βιβλία, ξεφούρνισα και κάποια παλιά σχολικά. Αλγεβρα, ανάλυση, κάτι αρχαία ελληνικά της πρώτης και δευτέρας λυκείου (όλα γεμάτα με βιαστικά σκίτσα και εφηβικές ποιητικές απόπειρες, αναμφισβήτητα -αλλα γαργαλιστικά- εξαμβλωματικές) και, μεταξύ άλλων, και το βιβλίο στο οποίο πρόκειται να αναφερθώ: "Χριστιανισμός και Θρησκεύματα" των Α. Καριωτόγλου, Α. Κεσόπουλου, Π. Παπαευαγγέλου, Γ. Τσάνανα (απίθανο επίθετο;) - βιβλίο της Β' Λυκείου, Γ΄έκδοση 1991. (Σημειώσατε την ημερομηνία έκδοσης. Θα αναφερθώ σχετικά παρακάτω) . Εδώ αρχίζει ο τζερτζελές, η μάλλον όχι ακόμα, γιατί δεν εξήγησα πώς έτυχε να το ξεφυλλίσω μετά απο 18 χρόνια...

Σήμερα, γυρίζοντας απο την έκθεση βιβλίου στο Ζάππειο, η παραφορτωμένη σακούλα που κουβαλούσα κυωφορούσε δυσβάσταχτα το "Η περι Θεού αυταπάτη" (εκδόσεις Κάτοπτρο) του Richard Dawkins που προοριζόταν ώς δώρο για τη μητέρα μου (ναι, είμαι διαβολικός γιός). Ανεξάρτητα απο τις απόψεις κανενός για το ζήτημα της ύπαρξης Θεού η όχι και τη θρησκεία, Χριστιανισμός η μή (πράγματα τα οποία προσωπικά με απασχολούν απο λίγο μέχρι καθόλου - εξ' ού και το ενδιαφέρον μου για το συγκεκριμένο σύγγραμμα είναι περιορισμένης εμβέλειας), το βιβλίο του Dawkins αποτελεί ένα ενδιαφέρον ανάγνωσμα για όσους τους ιντριγκάρει το θέμα. Υπο αυτές τις συνθήκες λοιπόν αναδύθηκε μέσα μου η περιέργεια και επιθυμία να επισκευτώ και πάλι τις σελίδες του βιβλίου της Β' Λυκείου που διδάχτηκα στο σχολείο.

Γενικά δέ με εξέπληξε τόσο πολύ η Ορθόδοξη Χριστιανική προπαγάνδα, προφανής σε όλο το βιβλίο, καθώς είναι ήπιας μορφής (δέ παύω να το θεωρώ κακόγουστο και ενοχλητικό). Τα ερωτήματα που θέτει στην εισαγωγή είναι σοβαρά και έχουν φέρει ατελείωτους πονοκεφάλους σε φιλόσοφους, επιστήμονες, έφηβους και θεολόγους ανα τους αιώνες. Το βιβλίο αναφέρεται συγκεκριμένα στους Immanuel Kant, και όταν προσπαθεί να προσεγγίσει - ειλικρινά αλλα άτσαλα- το "φαινόμενο της αθεϊας" (σά να λέμε "γρίπη των χοίρων"), αφού αφιερώσει μια γραμμή για τον Σωκράτη (ασ΄τον αυτόν, είναι δικός μας, δε κάνει να τον "θάψουμε") κάνει μιά εισαγωγή στον Ludwig Feuerbach, περνάει στον Karl Marx , αποπειράται να προσεγγίσει (και δέν ακουμπάει) τον (κατά τη γνώμη μου) τεράστιο Friedrich Nietzsche, και τελειώνει με τον (πλέον ξεπέρασμένο αλλά ουσιαστικά πατέρα της μοντέρνας ψυχολογίας) Sigmund Freud. Συνοψίζει δηλαδή ορισμένους απ΄ τους μεγαλύτερους αστέρες της διανόησης στην εξέλιξη της ανθρώπινης ιστορίας σε 12 σελίδες. Αξιέπαινο πόνημα βέβαια (πολλάκις καταδικασμένο δε στο προπαγανδιστικό στύλ προσέγγισης - θα το εξηγήσω αυτό παρακάτω) καθώς και μόνο η βιβλιογραφία των μισών εκ των προαναφερθέντων άνετα γεμίζει μια μικρή βιβλιοθήκη. Για να μήν αναφέρθούμε κάν στο πόσες βιβλιοθήκες γεμίζουν οι αναλύσεις και οι επηρροές των έργων τους. Αναφέρω ενδεικτικά ένα απόσπασμα απ το βιβλίο της Β΄Λυκείου (τα σχόλιά μου σε πορτοκαλί):
Γράφοντας για τον Feuerbach λένε

"Η κεντρική του θέση οτι η έννοια του Θεού και η σχέση μαζί του, δηλ. η θρησκεία, ειναι έκφραση και προβολή των επιθυμιών και τάσεων του ανθρώπου, απέναντι στις οποίες δεν υπάρχει κανένας Θεός, καμμιά θεία πραγματικότητα, δεν ευσταθεί (ακολουθεί το ακράδαντο επιχείρημά τους). Το να υπάρχουν μέσα του επιθυμίες και τάσεις τις οποίες εκφράζει προς τα έξω και με τις οποίες θρησκεύει είναι κάτι το φυσιολογικότατο στον άνθρωπο (αυτό υποτίθεται οτι το δεχόμαστε εξ ορισμού, ασ' το δεχτούμε για να ακολουθήσουμε το συλλογισμό τους) που όμως ούτε την ύπαρξη ούτε την ανυπαρξία του Θεού αποδυκνύει. Με ποιά λογική αποκλείεται να υπάρχει αληθινά μια θεία πραγματικότητα, την οποία ο άνθρωπος επιθυμεί και προς την οποία στρέφεται και ανα-φέρεται; Κάποιος ή κάποιοι θέλουν και επιθυμούν να μήν υπάρχει Θεός. Με βάση τη λογική του Φώυερμπαχ, γιατί δε θα μπορούσε η μή ύπαρξη και παρουσία του Θεού, δηλ. η αθεϊα, να είναι απλώς και μόνο η προβολή αυτής της θέλησης και επιθυμίας τους (χα! στη φέραμε Φώυερμπαχ! τράβα τώρα να κλάψεις στη μαξιλάρα σου) ;
Με στοιχειώδη λοιπόν λογική (τώρα είμαστε και οι πρώτοι! καταρρίψαμε όλο το φιλοσοφικό έργο του Φώυερμπαχ σε μιά παράγραφο) το σχήμα του Φώυερμπαχ:<<επιθυμίες και τάσεις -> προβολή τους -> Θεός και θρησκεία>> δέ φαίνεται να είναι τίποτα περισσότερο απο ένας ισχυρισμός χωρίς αποδεικτική ισχύ για τη στήριξη της αθεϊας.

Ας εξαιρέσουμε για λίγο το γεγονός οτι όντως υπάρχουν ορισμένοι ενδιαφέροντες ισχυρισμοί για την ύπαρξη μιάς "θεικής", ή όπως θές πές το, δύναμης (οι οποίοι σπάνια ακούγονται) και ας ψάξουμε να βρούμε το πρόβλημα συλλογισμού στο προηγούμενο κείμενο. Η αδυναμία του είναι προφανής άν κάνουμε την εξής αλλαγή στο κείμενο: όπου λέει "Θεός" ή "θρησκεία" αντικαθιστούμε "Αϊ Βασίλης" και "Χριστούγεννα". Με λίγα λόγια, οι συγγραφείς τότε καταφέρνουν να αποδείξουν οτι είναι εξίσου πιθανό να υπάρχει ή να μήν υπάρχει ο Αϊ Βασίλης...
Τρία πουλάκια κάθονταν και παίζανε μπαρμπούτι. Κι αυτά τα διδασκόμασταν και έπρεπε να τα μάθουμε στο Λύκειο. Αλλα το καλύτερο δέν ήρθε ακόμα!

Προσπερνάω το πενιχρό μέρος του βιβλίου που αναφέρεται συνοπτικά στις άλλες θρησκείες, σε αντίθεση με το μεγαλύτερο μέρος του που αναφέρεται στον Ορθόδοξο Χριστιανισμό, και αναφέρω μόνο οτι αν θές (και είναι θεμιτό) να κάνεις συγκριτική ανάλυση θρησκειών, τουλάχιστο κάν΄ το σωστά.

Και πάμε τώρα, μοναδικέ αναγνώστη μου (να σε λέω Μήτσο τώρα που γνωριστήκαμε;), σε ένα θέμα κοντά στην καρδιά μου (απ' την πλευρά της σπλήνας). Το βιβλίο αναφέρεται επιστημονικά (μ'αεροπλάαααααναααα καιιιι βαπόοοοριααααα) , η τουλάχιστον προσπαθεί σά κουτσή, στραβή λεχώνα χήνα που μαθαίνει να παίζει ακορντεόν, στις τελευταίες ανακαλύψεις της Αστρονομίας στον τομέα της κοσμολογίας (αρχή του σύμπαντος κ.τ.λ. - αντιπαθώ τον όρο "δημιουργία" λόγω των συνειρμών που ακολουθούν τον όρο).

Γράφουν λοιπόν οι συγγραφείς (τα σχόλια με πορτοκαλί είναι δικά μου):

Σήμερα οι επικρατέστερες θεωρίες για τη δημιουργία του κόσμου είναι δύο: <<της μεγάλης έκρηξης>> και του <<παλλόμενου σύμπαντος>>.(Αναφέραμε ήδη ότι το σχολικό βιβλίο εκδόθηκε το '91. Η θεωρία της μεγάλης έκρηξης έπαψε να είναι θεωρία το 1964 όταν οι Penzias και Wilson ανακάλυψαν τυχαία την κοσμική ακτινοβολία υποβάθρου που αποτελεί, ουσιαστικά, τον απόηχο της μεγάλης έκρηξης. Για αυτή τους την ανακάλυψη δικαιωματικά μοιράστηκαν το βραβείο Νόμπελ Φυσικής το 1978. Αρα οι συγγραφείς του βιβλίου ή δε ξέρουν τι τους γίνεται, ή δε καταλαβαίνουν, ή είναι ανενημέρωτοι ή λένε ψέματα (και ποιός τα ελέγχει τα βιβλία που διδάσκουμε τα παιδιά μας για λάθη;).

Η δεύτερη θεωρία που αναφέρουν έχει πλέον σχεδόν μηδενικό επιστημονικό κύρος. Προς τιμήν τουλάχιστον των συγγραφέων, αναφέρουν τις επιμέρους ηλικίες του σύμπαντος και της Γής όπως τις έχουν υπολογίσει οι αστρονόμοι, δηλαδή περίπου 12-15 δισεκατομμύρια χρόνια για το πρώτο και 4.5 δισεκατομμύρια χρόνια για τη δεύτερη (κάποια στιγμή θα γράψω σε γενικές γραμμές πως κάνουμε τους υπολογισμούς). Καταλήγουν δε οι συγγραφείς στο (να τραβάς τα μαλλιά σου) προσβλητικά ανενημέρωτο και εγκληματικά ανεύθυνο- όταν πρόκειται να το διδάξεις σε χιλιάδες ελληνόπουλα- συμπέρασμα (τα bold δικά μου):

...μπορούμε σίγουρα να πούμε οτι τα προβλήματα της δημιουργίας του κόσμου δεν έχουν ακόμα διαφωτιστεί ικανοποιητικά απο την επιστήμη, γι΄αυτό και διατυπώνονται συνεχώς νέες θεωρίες, συχνά αντίθετες μεταξύ τους (ποιές είναι αυτές, δέν αναφέρουν). Η χριστιανική μας θρησκεία δίνει με τη θεόπνευστη Αγία Γραφή μια δική της ερμηνεία του προβλήματος (χωρίς επιστημονικές βλέψεις (μας έχωσε και μπηχτή ο τσαχπίνης)). Για τους πιστούς χριστιανούς, φυσικά, που δέχονται τη θεοπνευστία της Αγίας Γραφής, δεν υπαρχει πρόβλημα αλήθειας αλλα μόνο πρόβλημα σωστής ερμηνείας της (δηλαδή ψέματα, πίστευε και μη ερεύνα).

Να υπενθυμίσω οτι η ανακάλυψη έγινε το '64 (αναγνωρισμένη και διεθνώς, πώς να το κάνουμε, με ένα Νομπελάκι) ενώ το βιβλίο εκδόθηκε το ΄91! Κι απ΄ότι μου λέει η ξαδέλφη μου, που μόλις τέλειωσε το Λύκειο, αυτό το συγκεκριμένο βιβλίο ακόμα διδάσκεται!

Άλλο δείγμα της άγνοιάς τους:

Μπορεί βέβαια οι υλιστές (μπηχτή) επιστήμονες να επιμένουν οτι ο κόσμος δημιουργήθηκε τυχαία μόνος του. Αλλα δε μας εξηγούν πως βρέθηκε η πρώτη ύλη (τα 106 απλά φυσικά στοιχεία που συνθέτουν όλες τις μορφές ύλης). Μήπως και αυτά δημιουργηθηκαν τυχαία απ' το τίποτα;

Η θεωρία της μεγάλης έκρηξης το εξηγεί απλά και όμορφα (εν τάχει, τα βαρέα στοιχεία δημιουργούνται στο κέντρο των αστέρων). Όπως επίσης και το βιβλίο αστρονομίας της Β΄Λυκείου, καθώς και τα βιβλία Φυσικής και Χημείας της Γ΄Λυκείου. Αλλά ίσως οι συγγραφείς να μή πέρασαν τάξη (ποντάρω μπισκότο πτι-μπερ οτι κόπηκαν στην αστρονομία). Εν πάσει περιπτώσει, θα μπορούσαν βέβαια οι αξιότιμοι κύριοι συγγραφείς να ρωτήσουν οποιοδήποτε φυσικό η χημικό να τους το εξηγήσει. Δεν ήξεραν, δέ ρώταγαν...δέ ρώταγαν, δέν έμαθαν...

Και μεταδίδουμε την άγνοιά μας στις επόμενες γενεές.
Αντε και του χρόνου!