Saturday 27 February 2016

Τι ισχύει για τους αιτούντες ασύλου στην ΕΕ

Το άρθρο 14-1 της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων είναι σαφές "Κάθε άτομο που καταδιώκεται έχει το δικαίωμα να ζητά άσυλο και του παρέχεται άσυ­λο σε άλλες χώρες."

Προφανώς όταν συντάχθηκε το κείμενο δέν αναμένονταν προσφυγικές ροές τέτοιας κλίμακας, κι αυτό βεβαίως αποτελεί ένα μεγάλο θέμα. Προφανώς, επίσης, πρέπει να γίνονται έλεγχοι ώστε να διαπίστωθεί η ταυτότητα του αιτούντος και άν πράγματι ικανοποιεί τα κριτήρια ώστε να προσδιοριστεί ώς πρόσφυγας.

Σημειωτέον ότι "η ΕΕ υιοθέτησε τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων το 2000 αλλά αποτελούσε απλή «διακήρυξη», υπό την έννοια ότι δεν ήταν δεσμευτικός. Όταν τέθηκε σε ισχύ η συνθήκη της Λισαβόνας, την 1η Δεκεμβρίου 2009, άλλαξε και το καθεστώς του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, ο οποίος κατέστη πλέον νομικά δεσμευτικός. Συνεπώς, τα όργανα της ΕΕ (όπως και τα κράτη μέλη) δεσμεύονται να συμμορφώνονται προς τον Χάρτη «όταν εφαρμόζουν το δίκαιο της Ένωσης» (Άρθρο 51 του Χάρτη).

Παρότι το Άρθρο 18 του Χάρτη εγγυάται το δικαίωμα του ασύλου, η νομοθεσία της ΕΕ δεν προβλέπει τρόπους για τη διευκόλυνση της άφιξης των αιτούντων άσυλο.

Το Άρθρο 3 παράγραφος 1 του Κανονισμού του Δουβλίνου (Κανονισμός (ΕΕ) Αριθ. 604/2013) ορίζει ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ οφείλουν να εξετάζουν κάθε αίτημα για παροχή διεθνούς προστασίας που κατατίθεται από υπήκοο τρίτης χώρας ή από ανιθαγενή και ότι ένα τέτοιο αίτημα θα πρέπει να εξετάζεται από ένα και μόνο κράτος μέλος. Το κεκτημένο της ΕΕ όσον αφορά το άσυλο ισχύει από τη στιγμή κατά την οποία κάποιος έχει φτάσει στα σύνορα συμπεριλαμβανομένων των χωρικών υδάτων και των ζωνών διέλευσης (Άρθρο 3 παράγραφος 1 της Οδηγίας για τις Διαδικασίες Ασύλου (2013/32/ΕΕ).

Οι λεπτομέρειες που αφορούν την πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου καθορίζονται στο Άρθρο 6. Ειδικότερα, το Άρθρο 6 παράγραφος 1 προβλέπει ότι τα κράτη οφείλουν να καταχωρίζουν μια αίτηση το αργότερο εντός τριών εργάσιμων ημερών, ή εντός έξι εργάσιμων ημερών όταν η αίτηση υποβάλλεται σε αρχές άλλες από τις αρμόδιες για την καταχώρισή της.

Το Άρθρο 6 παράγραφος 2 υποχρεώνει τα κράτη να διασφαλίζουν την ουσιαστική δυνατότητα των ενδιαφερομένων για κατάθεση αιτήσεως το ταχύτερο δυνατό. Οι εγγυήσεις που προβλέπονται από την οδηγία ενεργοποιούνται μέσω της πρόσβασης στις διαδικασίες και δεν ισχύουν για όσους δεν μπορούν να φτάσουν στο έδαφος, στα σύνορα ή σε ζώνη διέλευσης. "

Όμως αναφέρεται επίσης το εξής-
"Δυνάμει της ΕΣΔΑ, δεν προβλέπεται καθεαυτού δικαίωμα ασύλου. Ωστόσο, η απομάκρυνση ενός προσώπου, είτε στα σύνορα είτε αλλού εντός της επικράτειας ενός κράτους, η οποία μπορεί να συνεπάγεται κίνδυνο να υποβληθεί το πρόσωπο αυτό σε βασανιστήρια ή άλλη απάνθρωπη ή εξευτελιστική ποινή ή μεταχείριση, απαγορεύεται δυνάμει του Άρθρου 3 της ΕΣΔΑ. Σε ακραίες περιπτώσεις, η απομάκρυνση, η έκδοση ή η απέλαση ενδέχεται επίσης να εγείρει ζητήματα δυνάμει του Άρθρου 2 της ΕΣΔΑ, το οποίο διασφαλίζει το δικαίωμα στη ζωή."

Tο δικαίωμα (αίτησης και παροχής) ασύλου αναφέρεται όπως είδαμε σε συνθήκες της ΕΕ ενώ το ζήτημά μας είναι η νομική του ερμηνεία.

Βρίσκω ότι η σύγκριση με το δικαίωμα στη εργασία είναι μάλλον ατυχής καθὠς αυτό προσδιορίζεται διαφορετικά τόσο στην οικουμενική διακήρυξη δικαιωμάτων (Άρθρο 23) όσο και στο χάρτη θεμελιωδών δικαιωμάτων της ΕΕ (Άρθρο 15). Η διαφορά έγκειται στο ότι δέν αναφέρεται ότι το κράτος υποχρετούται (is not obliged) να παρέχει εργασία, σε αντίθεση με το άρθρο περί δικαίωμα ασύλου το οποίο αναφέρει συγκεκριμένα το δικαίωμα να παρέχεται άσυλο (νομικά δεσμευτικό στην ΕΕ απο τη συνθήκη της Λισαβόνας, την 1η Δεκεμβρίου 2009) σε πρόσωπο που του έχει χορηγηθεί καθεστώς πρόσφυγα ή καθεστώς επικουρικής προστασίας.

Το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη όπως είδαμε επισημαίνει τα εξής: ‘Η Ελλάδα οφείλει να χορηγεί διεθνή προστασία (άσυλο ή επικουρική προστασία) σε όποιον τη δικαιούται σύμφωνα με τις προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος.’

Εάν ένα κράτοςτης ΕΕ εξετάσει μιἀ αίτηση για άσυλο και διαπιστωθεί ότι ο αιτών πληρεί τις προϋποθέσεις για να κηρυχθεί πρόσφυγας αλλά το κράτος επιλέξει να μή τον δεχθεί, τότε παραβιάζει το νόμο όπως αυτός ορίζεται απο τις προαναφερθείσες συνθήκες. Απ΄όσο γνωρίζω (διορθώστε με άν κάνω λάθος) δέν προβλέπονται συγκεκριμένες κυρώσεις, αλλά κάθε υπόθεση μπορεί να εκδικαστεί ξεχωριστά. Το δικαίωμα να λαμβάνει κάποιος άσυλο στην ΕΕ είναι νομικά κατοχυρωμένο.

Η María-Teresa Gil-Bazo (Senior Lecturer in Law, Newcastle Law School) στην εργασία της Asylum as a General Principle of International Law (http://ijrl.oxfordjournals.org/content/27/1/3.full) αναφέρει ότι είναι αδιαφιλονίκητο δικαίωμα των κρατών να παρέχουν άσυλο εάν θέλουν χωρίς περιορισμούς απο διεθνείς συνθήκες (με εξαίρεση την απέλαση και άλλες υποχρεώσεις που προσδιορίζονται απο διεθνείς συνθήκες), αλλά αναφέρει επίσης ότι στην ΕΕ υπάρχουν συγκεκριμένες οδηγίες (Recast Qualifications Directive (which incorporates the Refugee Convention into a legally binding instrument of EU law for EU member states)) που κατοχυρώνουν το δικαίωμα ασύλου για τους πρόσφυγες και για τους δικαιούχους επικουρικής προστασίας. Οι οδηγίες (Directives) επιβάλλουν την υποχρέωση στα κράτη μέλη να χορηγούν το καθεστώς πρόσφυγα και το καθεστώς επικουρικής προστασίας σε άτομα που πληρούν τα κριτήρια (άρθρα 13 και 18).”

Η εργασία της Gil-Bazo επίσης αναφέρει ότι "In Europe, the Sofia City Administrative Court in Bulgaria asked the Court of Justice of the EU to interpret the content of the right to asylum in the case of Halaf, already mentioned.138 Following the judgment of the EU Court, the Sofia Court ruled in the national proceedings that:

-the right to asylum guaranteed under article 18 of the Charter [of Fundamental Rights of the EU] and the Treaty on the Functioning of the European Union (TFEU) includes the right of every third-country national that the Member State where he has applied for asylum fulfil its obligation of achieving the purpose in article 78(1) TFEU ‘to offer appropriate status to any third-country national in need of international protection’.

In the context of the European Union, asylum has been recognised as a (legally binding) general principle of EU Law resulting from the constitutional traditions of its member states. In the words of Advocate General Maduro in the Elgafaji case: ‘[the] fundamental right to asylum … follows from the general principles of Community law which, themselves, are the result of constitutional traditions common to the Member States’."

Σημειώσεις -
Το προεδρικό διάταγμα 141/2013 (που αποτελεί προσαρμογή της Ελληνικής νομοθεσίας ώς προς τις διατάξεις της Οδηγίας 2011/95/ΕE) προσδιορίζει την ορολογία.

γ) «αιτών διεθνή προστασία» ή «αιτών άσυλο» ή «αιτών»
είναι ο αλλοδαπός ή ανιθαγενής, ο οποίος δηλώνει προ−
φορικώς ή εγγράφως ενώπιον οποιασδήποτε ελληνικής
αρχής, στα σημεία εισόδου στην ελληνική επικράτεια
ή εντός αυτής, ότι ζητά άσυλο ή επικουρική προστασία
στη χώρα μας ή με οποιονδήποτε τρόπο ζητά να μην
απελαθεί σε κάποια χώρα εκ φόβου δίωξης λόγω φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, πολιτικών πεποιθήσεων ή συμμετοχής σε ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα, σύμφωνα με
τη Σύμβαση της Γενεύης ή επειδή κινδυνεύει να υποστεί
σοβαρή βλάβη σύμφωνα με το άρθρο 15 του παρόντος
και επί του αιτήματος του οποίου δεν έχει ληφθεί ακόμη
τελεσίδικη απόφαση. Επίσης, αιτών διεθνή προστασία
θεωρείται και ο αλλοδαπός, ο οποίος υπέβαλε αίτηση
διεθνούς προστασίας σε άλλο κράτος μέλος της ΕΕ
κατ’ εφαρμογή του Κανονισμού (ΕΚ) αριθμ. 343/2003
του Συμβουλίου, για τη θέσπιση των κριτηρίων και μη−
χανισμών για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους
που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης ασύλου
που υποβάλλεται σε κράτος μέλος από υπήκοο τρίτης
χώρας (L 050/25.2.2003), ή σε άλλο κράτος που δεσμεύ−
εται από και εφαρμόζει τον ως άνω Κανονισμό, και
μεταφέρεται στην Ελλάδα βάσει των διατάξεων του
ως άνω Κανονισμού,
δ) «δικαιούχος διεθνούς προστασίας» είναι το πρό−
σωπο στο οποίο έχει χορηγηθεί καθεστώς πρόσφυγα
ή καθεστώς επικουρικής προστασίας, όπως ορίζονται
στα στοιχεία στ΄ και η΄,
ε) «πρόσφυγας» είναι ο αλλοδαπός ο οποίος, συνε−
πεία βάσιμου φόβου δίωξης λόγω φυλής, θρησκείας,
εθνικότητας, πολιτικών πεποιθήσεων ή συμμετοχής σε
ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα, βρίσκεται εκτός της χώρας
της ιθαγένειάς του και δεν μπορεί ή λόγω του φόβου
αυτού δεν επιθυμεί να θέσει εαυτόν υπό την προστασία
της εν λόγω χώρας ή ο ανιθαγενής ο οποίος, βρισκό−
μενος εκτός της χώρας της προηγούμενης συνήθους
διαμονής του για τους ίδιους προαναφερθέντες λόγους,
δεν μπορεί ή λόγω του φόβου αυτού δεν επιθυμεί να
επιστρέψει σε αυτήν και στον οποίο δεν έχει εφαρμογή
το άρθρο 12,
στ) «καθεστώς πρόσφυγα» είναι η αναγνώριση από την
αρμόδια ελληνική αρχή ενός αλλοδαπού ή ανιθαγενούς
ως πρόσφυγα,
ζ) «πρόσωπο που δικαιούται επικουρική προστασία»
είναι, με την επιφύλαξη του άρθρου 17, ο αλλοδαπός ή
ο ανιθαγενής που δεν πληροί τις προϋποθέσεις για να
αναγνωρισθεί ως πρόσφυγας αλλά στο πρόσωπό του
συντρέχουν ουσιώδεις λόγοι από τους οποίους προκύ−
πτει ότι αν επιστρέψει στη χώρα της καταγωγής του ή,
στην περίπτωση ανιθαγενούς, στη χώρα της προηγού−
μενης συνήθους διαμονής του, κινδυνεύει να υποστεί
σοβαρή βλάβη κατά την έννοια του άρθρου 15 και που
δεν μπορεί ή λόγω του κινδύνου αυτού δεν επιθυμεί να
θέσει εαυτόν υπό την προστασία της εν λόγω χώρας,
...

Κατατοπιστική είναι επίσης και η ιστοσελίδα του Υπουργείου προστασίας του πολίτη...

«Είναι υποχρεωμένη η Ελλάδα να δίνει ένα ορισμένο ποσοστό διεθνούς προστασίας σε αλλοδαπούς;»

Η Ελλάδα οφείλει να χορηγεί διεθνή προστασία (άσυλο ή επικουρική προστασία) σε όποιον τη δικαιούται σύμφωνα με τις προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος.

«Μπορεί μια χώρα να αρνηθεί να δεχθεί πρόσφυγες, επειδή έχει πολλούς οικονομικούς μετανάστες;»

Στην περίπτωση των προσφύγων δεν ισχύει «ποσόστωση» (δηλαδή κάποιος ανώτατος αριθμός προσφύγων, πέραν του οποίου μια χώρα δεν υποχρεούται πλέον να δεχτεί πρόσφυγες).

«Τι γίνεται με τον μεγάλο αριθμό αλλοδαπών που έχουν ζητήσει άσυλο στην Ελλάδα; Δικαιούνται να παραμένουν στην Ελλάδα, και για πόσο χρονικό διάστημα;»

Όσο εκκρεμεί η εξέταση της αίτησής τους, δεν επιτρέπεται να απομακρυνθούν από τη χώρα, ακριβώς γιατί ενδέχεται να είναι πρόσωπα που δικαιούνται διεθνή προστασία. Ωστόσο, από την Πολιτεία εξαρτάται πόσο γρήγορα θα εξετάσει τις αιτήσεις διεθνούς προστασίας. Συνήθως, μερικοί μήνες αρκούν για να εξετασθεί μία αίτηση - άρα η υποβολή μίας αίτησης, από μόνη της, δεν έχει ως αποτέλεσμα απαραίτητα ότι ο αιτών παραμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα νόμιμα στη χώρα.

Πηγές-
http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX%3A12012P%2FTXT
https://en.wikipedia.org/wiki/Right_of_asylum
http://fra.europa.eu/en/charterpedia/article/18-right-asylum
http://ijrl.oxfordjournals.org/content/27/1/3.full
http://fra.europa.eu/sites/default/files/handbook-law-asylum-migration-borders-2nded_el.pdf
https://www.amnesty.gr/universal-declaration-of-human-rights
https://www.unhcr.gr/.../o-n.../nomothesia-gia-to-asylo.html
http://www.minocp.gov.gr/index.php?option=ozo_content&lang=GR&perform=view&id=5055&Itemid=466